καραβίδες

Με την ονομασία αυτή είναι γνωστά στην Ελλάδα δύο διαφορετικά είδη μαλακοστράκων της τάξης των δεκαπόδων, που ανήκουν το ένα στο θαλάσσιο γένος νέφρωψ και το άλλο στο γένος αστακός. To πρώτο, ο νέφρωψ ο νορβηγικός (θαλασσινή κ. ή αστακογαρίδα), έχει μακριές κεραίες και φέρει δαγκάνες στα τρία πρώτα ζεύγη ποδιών· ζει αποκλειστικά στη θάλασσα, σε βάθος περίπου 20-800 μ. Το κρέας του είναι αρκετά εύγευστο και αλιεύεται από μηχανότρατες με συρόμενα στον βυθό δίχτυα, τόσο στον Ατλαντικό ωκεανό όσο και στις ακτές της Μεσογείου. Η καραβίδα του γένους νέφρωψ φτάνει σε μήκος τα 24 εκ. και έχει συνήθως χρώμα ανοιχτό πορτοκαλί. Το δεύτερο είδος κ. των ποταμών (Astacus Potamobius fluviatilis) έχει μήκος 10-12 εκ. και ασπρόμαυρο σώμα με κοκκινωπά άκρα. Όπως όλα τα αρθρόποδα έτσι και η κ. προστατεύεται από χιτινώδες περίβλημα, που παίζει τον ρόλο δερματοσκελετού αλλά γίνεται στενόχωρο καθώς αναπτύσσεται το ζώο· γι’ αυτό τον λόγο επακολουθεί κατά καιρούς έκδυση. Τα άτομα του είδους μεγαλώνουν αργά και μπορεί να ζήσουν για τουλάχιστον 12 χρόνια. Συναντάται μόνο σε καλής ποιότητας –ουδέτερα ή αλκαλικά– νερά, με καλά επίπεδα ασβεστίου και δεν αντέχει στη μόλυνση. Η διατροφή του περιλαμβάνει μια ποικιλία φυτικών και ζωικών οργανισμών, όπως φύκη, βρύα, υδρόβια φυτά, σκουλήκια, σαλιγκάρια και ψάρια, καθώς και νεκρό υλικό. Το σώμα της κ. αποτελείται από τον κεφαλοθώρακα –που περιλαμβάνει το κεφάλι μαζί με τα ενσωματωμένα θωρακικά μεταμερή και ο οποίος καλύπτεται από έναν ενιαίο προστατευτικό θυρεό– και από την κοιλιά, που αποτελείται από δακτυλιοειδή μεταμερή. Ο κεφαλοθώρακας έχει προς τα εμπρός δύο ζεύγη αισθητηρίων δισχιδών εξαρτημάτων, από τα οποία τα πιο μικρά ονομάζονται κεραΐδια και τα μεγαλύτερα κεραίες. Στη βάση των τελευταίων βρίσκονται τα σύνθετα, σφαιροειδή και κινητά μάτια, που συγκρατούνται από έναν μίσχο. Κάτω από τον κεφαλοθώρακα βρίσκονται τα βράγχια, τα οποία αποτελούνται από μικρά μεμβρανώδη ελάσματα ή από δέσμες μικρών νημάτων. Η κοιλιά χωρίζεται σε επτά μεταμερή (άρθρα). Τα πέντε πρώτα έχουν από κάτω δισχιδή πόδια, τα πλεοπόδια, τα οποία στα θηλυκά άτομα φέρουν τα αβγά. Τα δύο τελευταία δακτυλιοειδή τμήματα, μαζί με το τρίτο ζεύγος των πλεοποδίων, σχηματίζουν ένα ισχυρό ουραίο εξάρτημα σαν βεντάλια, που ονομάζεται τέλσον και χρησιμοποιείται ως ουραίο πηδάλιο, που επιτρέπει στο ζώο να μετατοπίζεται εύκολα προς τα πίσω. Η αναπαραγωγή αρχίζει τον χειμώνα. Τα μικρά, όμοια σχεδόν με τα ενήλικα άτομα, γεννιούνται τον Μάιο. Η κ. αυτή είναι ιδιαίτερα διαδεδομένη στα εσωτερικά ύδατα της Ευρώπης. Στα ποτάμια και στα έλη της κεντρικής Ευρώπης συναντάται η κ. η ευγενής. Έχει μήκος 12-15 εκ. και το πάνω μέρος του σώματός της είναι μαυριδερό ή σταχτί. Στην ίδια ευρεία περιοχή είναι διαδεδομένη και η κ. του είδους Astacus pattipes, μήκους 10 εκ., που έχει το ραχιαίο τμήμα του σώματος πρασινωπό. Στα ποτάμια με αμμώδη κοίτη των ανατολικών Ηνωμένων Πολιτειών ζει η αμερικανική κ. γάμμαρος. Το είδος αυτό εξοικειώθηκε εύκολα στη Γαλλία και στη Γερμανία, όπου μεταφέρθηκε πριν από πολλές δεκαετίες για να εμπλουτιστούν ορισμένα ποτάμια που είχαν ερημωθεί από σοβαρές επιδημίες της εγχώριας κ. Επίσης, στις ανατολικές περιοχές της Βόρειας Αμερικής συναντάται ο Cambarus diogenes, ο οποίος σκάβει στην ύπαιθρο μικρά πηγάδια βάθους 1 μ. και πλάτους 4 εκ. Στο βάθος των πηγαδιών αυτών –που χρησιμεύουν για φωλιές των κ.– υπάρχει πάντοτε μικρή ποσότητα νερού που αρκεί για να ικανοποιήσει τις αναπνευστικές απαιτήσεις του ζώου. Στα γλυκά νερά της Νότιας Αμερικής είναι διαδεδομένο το γένος parastacus, τα βράγχια του οποίου είναι διαφορετικά από τα βράγχια των αστακιδών που ζουν στο βόρειο ημισφαίριο. Καραβίδες του γένους γάμμαρος, πολύ διαδεδομένου στη Μεσόγειο. Είδος του γένους αστακός, διαδεδομένου σε όλες τις θάλασσες.